Pierwsza w dziejach potwierdzona wzmianka o wsi Ząbkowice została zapisana przez Jana Długosza w Liber beneficiorum z ok. 1470-1480 r. Ową księgę uposażeń diecezji krakowskiej pracowity i skromny kanonik krakowski Jan Długosz spisywał pod koniec swojego życia. Trudno dziś wyobrazić sobie badania nad polskim średniowieczem bez znajomości jego dorobku historiograficznego. Jako wychowawca synów królewskich, dyplomata jak i bliski współpracownik biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego miał do dyspozycji wiele oryginalnych dokumentów, z których czerpał informacje. Kardynał Oleśnicki, który był nie tylko hierarchą kościelnym, ale również ambitnym politykiem i mężem stanu, po śmierci Władysława Jagiełły objął regencję Królestwa Polskiego. Pomysłodawcą zakupu od księcia cieszyńskiego Wacława położonego nad Przemszą Księstwa Siewierskiego przez biskupa krakowskiego był nie kto inny jak kanonik Jan Długosz. Biskupi krakowscy byli właścicielami nie tylko Księstwa Siewierskiego, lecz także graniczącego z nim klucza sławkowskiego, do którego należały m.in. Ząbkowice.
Dwukrotne wymienienie na kartach Liber beneficiorum wsi „Zambkowycze” może wskazywać na pewne zmiany administracyjne. Ząbkowice w połowie XV w. przeszły prawdopodobnie spod jurysdykcji parafii w Sławkowie do parafii chruszczobrodzkiej.
w wydawnictwie Aleksandra Przeździeckiego, tom 2.
Tekst Jana Długosza w oryginale łacińskim:
“Zambkowicze villa episcopalis sub parochia de Slawkow. In qua septem lanei cmethonales, duae hortulaniae, una taberna, de quibus decimatur pro episcopo manipulo. Valor septem marcae. Scoltetia non est ibi […]”.
„Zambkowycze villa sub parochia de Chruszczobrod sita, cuius proprietas ad episcopatum cracoviensem pertinet. In qua septem lanei cmethonales, de quibus solvitur decima manipularis episcopo cracoviensi et valor eius aestimatur ad septem marcas. Item non est praedium, neque taberna”.
W wolnym tłumaczeniu wzmianki te brzmią następująco: „Ząbkowice wieś biskupia w parafii Sławków, w której [znajduje się] siedem łanów kmiecych, dwie zagrody, jedna karczma, z których opłaca się dziesięcinę snopową dla biskupa. Wartość [wynosi] siedem grzywien [ok. 1,5 kg srebra]. Nie ma tam sołectwa […]”
oraz „Ząbkowice wieś położona w parafii Chruszczobród, której własność należy do biskupstwa krakowskiego. Znajduje się w niej siedem łanów kmiecych, z których zbiera się dziesięcinę snopową dla biskupa krakowskiego a jej wartość wycenia się na siedem grzywien. Podobnie nie posiada folwarku ani karczmy”.
Bibliografia:
Joannis Dlugossi opera omnia, vol. 8. Joannis Długosz senioris canonici cracoviensis Liber Beneficiorum dioecesis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus, t. 2. Ecclesiae parochiales, edit. Aleksander Przeździecki,ex typographia Kirchmajeriana, Cracoviae MDCCCLXIV [1964], p. 188, 195.
Ilustracja u góry: karta z Lustracji klucza sławkowskiego, 1668 r.
Opracował i przetłumaczył: Mateusz Siembab
