Felicja Rykała

Felicja Rykałowa, urodziła się w Sosnowcu w 1905 r. była córką Alfonsa Spałkowskiego  i Klary z domu Ertner.  Rodzina Spałkowskich przeprowadziła się do Ząbkowic z Sosnowca prawdopodobnie przed wiosną 1924 r., ponieważ Alfons Spałowski był już wówczas naczelnikiem Straży Ogniowej w Ząbkowicach. Drugi raz na tą funkcję został wybrany przez aklamację. Ojciec Felicji, Alfons Spałkowski zmarł w wieku 53 lat w 1933 r.

Felicja Spałkowska w swych młodzieńczych latach miała okazję słyszeć Jana Kiepurę śpiewającego dla sosnowieckich przechodniów. Swoją przygodę ze sceną rozpoczęła amatorskimi występami w Sosnowcu. Jeden z nich obejrzał dyrektor kabaretu warszawskiego „Qui Pro Quo” Jerzy Boczkowski, który (według jej rodzinnych wspomnień) zamierzał ją zatrudnić w swoim teatrze, jednak na wyjazd do Warszawy nie pozwolił jej ojciec.

Co najmniej od 1930 r.  Felicję Spałkowską nazywano już panią Rykałową, ponieważ wyszła za mąż za Mieczysława Rykałę, jednego ze współzałożycieli klubu piłkarskiego „Orzeł” Ząbkowice, założonego w 1922 r. Państwo Rykałowie mogli się poznać przy okazji ożywionej działalności Towarzystwa Sportowego „Ząbkowice”. Felicja Spałkowska udzielała się w jego sekcji scenicznej występując w sztukach teatralnych w reżyserii Ryszarda Wanackiego. Wśród nich można wymienić takie tytuły jak: „Jego kapralska Mość” B. Orwicza i „Śluby Rybackie” K. Krumułowskiego. W ramach aktywności w towarzystwie sportowym Felicja Rykałowa prowadziła też balet. W tym czasie kierowała również Domem Ludowym. Współorganizowała wiele obchodów m. in. Tydzień Akcji Kolonialnej,  Święto Morza oraz uroczystości ku czci marszałka Józefa Piłsudskiego w Ząbkowicach.

Po zakończeniu II wojny światowej ponownie zaangażowała się w działalność kulturalną, mimo zmian dotyczących Domu Ludowego, który w 1950 r. został zaadaptowany na kino. Jednym z najbardziej pamiętnych występów Felicji Rykały było odegrane w Ząbkowicach tango pt. „Chryzantemy złociste” (tekst i muzyka Zbigniewa Maciejowskiego z 1939 r.), do którego stworzyła choreografię. W sztuce tej wystąpiła z diademie i stroju uszytym wraz ze swoją matką Klarą Spałkowską. Grywała również w sztukach: „Żołnierz królowej Madagaskaru”, „Krakowiacy i Górale”, „Damy i Huzary”.

W 1954 r. Felicja Rykałowa objęła funkcję dyrektor Zakładowego Domu Kultury, należącego do Zakładów Elektrochemicznych „Ząbkowice”. W latach 60. XX w. Felicja Rykałowa była kierownikiem artystycznym. Jej mąż, Mieczysław Rykała przez kilka lat pełnił funkcję dyrektora naczelnego Zakładów Energetycznych Elektrowni Będzin.

Felicja Rykała prowadziła w Domu Kultury koło taneczne i baletowe, reżyserowała sztuki dla dzieci, prowadziła amatorski teatr dla dorosłych, w którym występował też jej mąż Mieczysław Rykała. Ponadto organizowała sobotnie wieczory, a także okolicznościowe akademie. Felicja Rykałowa  swoje uczyła podopieczne baletu. Przygotowywała tańce i pokazy w strojach ludowych  (m. in. japońskich). Dzieci z jej koła tanecznego występowały np. z okazji otwarcia ząbkowickiego Amfiteatru. Państwo Felicja i Mieczysław Rykałowie uczestniczyli w budowie amfiteatru w ramach czynów społecznych.

Niektóre stroje do występów teatralnych i tanecznych były wypożyczane z zaprzyjaźnionych szkół i innych domów kultury. Większość strojów była  szyta w domu przez panią Felicję w rodzinnym gronie. W domu podobnie wykonywała też z wnuczką kotyliony. Przyjaciele pomagali jej kupować materiały i farby do ubrań na potrzeby sztuk dla dzieci (m. in. Calineczka, Królowa Śniegu, Królewna Śnieżka i Siedmiu Krasnoludków, Konik Garbusek, Zimowa Opowieść). Mężczyźni pod jej okiem wykonywali dekoracje do scenografii. Felicja Rykałowa organizowała sprzedaż kotylionów na Sylwestra i zabawy karnawałowe, a pieniądze przeznaczane były na cele społeczne.

Sobotnie spotkania w Domu Kultury odbywały się pod nazwą „Przy sobocie po robocie”. W ramach tych spotkań grał kwartet  składający się z muzyków amatorów oraz trio śpiewacze (w tym Maria Trela, kuzynka aktora Jerzego Treli). Za choreografię Felicja Rykałowa odpowiadała osobiście. Miała opracować ogromną ilość układów tanecznych, w których dziewczęta tańczyły np. czardasza, a chłopcy kozaka. Miała nie tylko odwagę, ale też szczególną umiejętność zjednywania ludzi, nawet wśród miejscowych chuliganów, których werbowała do grup tanecznych. Tancerki i tancerze z jej koła wyjeżdżali na  występy w domach wczasowych do Wisły i Szczyrku. Felicja Rykała była niezwykle lubiana. Bywalcom Domu Kultury była znana jako „pani Fela”. Z okazji imienin dostawała tak dużo kwiatów, że według relacji rodzinnej w domu wykorzystywano wtedy wszystkie wazony.

Tytułem uzupełnienia warto wspomnieć kilka informacji rodzinnych. Młodszy brat Felicji Rykałowej, Zygmunt Spałkowski pełnił przez wiele lat funkcję dyrektora Zakładów Elektrochemicznych „Ząbkowice” (1950-1958). Felicja Rykała była matką chrzestną dziennikarza Jerzego Cieplińskiego. Państwo Felicja i Mieczysław Rykałowie doczekali się dwójki dzieci: syna Jerzego (ur. 1936 r.) oraz córki Hanny, która zmarła przedwcześnie na skutek choroby w wieku 16 lat. W 1970 r. w wieku 85 lat zmarła matka Felicji Rykałowej, Klara Spałkowska. Mąż Felicji Rykały, Mieczysław zmarł 28 grudnia 1983 r. Felicja (Spałkowska) Rykałowa zmarła 9 maja 1989 r. Została pochowana na ząbkowickim cmentarzu.

Zamiast bibliografii - przegląd prasy
Dzień świętego Floriana w Ząbkowicach (zjazd Straży Ogniowej): "Expres Zagłębia" nr 100 z 27 kwietnia 1928 r.
Uroczystości ku czci marszałka Piłsudskiego w Ząbkowicach: "Expres Zagłębia" nr 81 z 24 marca 1930 r.
Na czele grupy baletowej Towarzystwa Sportowego "Ząbkowice": "Expres Zagłębia" nr 229 z 7 września 1930 r.
Towarzystwo Sportowe "Ząbkowice" - sekcja sceniczna: "Expres Zagłębia" nr 97 z 9 kwietnia 1932 r.
Komitet organizacyjny Święta Morza w Ząbkowicach: "Expres Zagłębia nr 167 z 18 czerwca 1937 r.
Komitet Obchodu Święta 3-go Maja: "Expres Zagłębia" nr 115 z 28 kwietnia 1938 r.
Tydzień Akcji Kolonialnej w Ząbkowicach (skład komitetu): "Expres Zagłębia" nr 81 z 23 marca 1938 r.

Muzeum Miejskie „Sztygarka” pragnie podziękować  wnuczce pierwszej dyrektor Domu Kultury w Ząbkowicach, Pani Hannie Brejnak za bezcenne informacje dzięki, którym było możliwe spisanie niniejszego życiorysu.  Widoczna powyżej fotografia Felicji Rykałowej pochodzi z albumu Pani Jolanty Cieplińskiej.

Zobacz także

Pomóż nam stworzyć

kronikę wydarzeń bohaterów i miejsc!

Jeśli posiadasz w domowym archiwum zdjęcia, notki prasowe, czy inne materiały, którymi chciałbyś się z nami podzielić, śmiało – napisz do nas! Dołożysz swoją cegiełkę do wspaniałego przedsięwzięcia, które będzie służyć i edukować nas jeszcze przez wiele pokoleń.

Jeśli chcesz podzielić się z nami częścią swojej historii,
prześlij je za pomocą poniższego przycisku

Bądź na bieżąco

Newsletter

Chcesz dostawać od nas informacje o najnowszych wydarzeniach, wystawach i artykułach? Zapisz się!

Dziękujemy za zapisanie się do naszego newslettera

Skip to content