Las Bienia obejmuje pas lasów gospodarczych rozciągający się między Ząbkowicami a Zagrabiem. Jadąc samochodem można tu dotrzeć od strony Łośnia ul. Ząbkowicką. Miłośnicy wycieczek rowerowych mogą natomiast skorzystać ze ścieżki rowerowej Gościńca Pasieka od strony Ząbkowic. To nie tylko porastający wzgórze las gospodarczy w strefie ochronnej Huty Katowice sąsiadujący z z zakładem P.P.U.H. „Dolomit” Kopalnia Ząbkowice S.A., który zakończył wydobycie w Ząbkowicach wraz z końcem 2022 r.
Jako obszar wychodni kruszconośnych, wapieni triasowych od wieków przyciągał poszukiwaczy kruszców. Już na początku lat 30. XX w. nauczyciel i regionalista Marian Kantor-Mirski (1884-1942) przypuszczał, że początki górnictwa rud galeny (siarczku ołowiu) na Bieni mogły sięgać nawet XI wieku. Odkrycie zbioru w większości XII-wiecznych srebrnych monet („skarbu hutnika”) w 2006 r. w dzielnicy Dąbrowy Górniczej – Łośniu przez prof. dr hab. Dariusza Rozmusa wskazuje, że rzeczywiście eksploatacja rud mogła być tu prowadzona we wczesnym średniowieczu. Z rudy ołowiu średniowieczni hutnicy pozyskiwali do 2 % siarczku srebra. Przylegające do kopalni dolomitu Starosiedle od czasów M. Kantora-Mirskiego publicystyka historyczna interpretowała jako dawną osadę górniczą.
Do wiarygodności narracji M. Kantora-Mirskiego należy podchodzić z ogromną ostrożnością, ponieważ powoływał się na nieznane dziś akta urzędu żupniczego w Sławkowie, a nawet twierdził, że wiedział o istnieniu … huty ołowiu, której śladów nigdy nie odnaleziono. „Huty ołowiu” historyk i etnograf Korneli Kozłowski (1834-1904) umiejscawiał w pobliżu zrobów nad „strumieniem” (Trzebyczką). Według Andrzeja Lorenca, autora monografii Ząbkowic prace górnicze na Bieni mogła zostać wznowiona podczas potopu szwedzkiego, na co jego zdaniem wskazywały badania wspomnianego wyżej K. Kozłowskiego. Cytowane przez K. Kozłowskiego „Roboty jeszcze od szwedów pozostałe” miały dotyczyć spadlisk po wydobyciu rudy galmanowej (węglan cynku). Gdy pieczę nad górnictwem i hutnictwem rządowym na przełomie lat 20. i 30. XIX w. przejął Bank Polski, urzędnicy Wydziału Górniczego przeprowadzili poszukiwania galmanu m. in. na Górze Bienia pod Ząbkowicami. Hieronim Łabęcki, urzędnik zakładów górniczo-hutniczych opisał je następująco:
„Pole galmanowe Siewierskie, ciągnie się od Łosień, Tucznej Baby i Chrzuszczobrodu przez Trzebiesławice aż do Siewierza; zawiera galman w pokładach czyli ławicach. Pole to mniej jest bogate jak poprzedzające, i w niem znajdowała się tylko jedna otwarta kopalnia galmanu na gruncie dóbr prywatnych Trzebiesławice pod Siewierzem gdzie są ślady dawnych warp i kopanin ołowianych. Koło Łosień i na Biniej Górze pod Ząbkowicami (na północ Dąbrowy i Gołonoga), poszukiwano i znaleziono galman w r. 1820, a nawet go pareset kibli uzbierano, lecz koszta przenosiły wartość. Poszukiwania te bez rzeczywistej atoli korzyści, ponowił w r . 1838 P. Kazimierz Kossowski, b. urzędnik górniczy”.
Z przeszłości lasu Bienia nie zdawali sobie zapewne sprawy uczestnicy wycieczek. Las Bienia należał do ulubionych miejsc wędrówek np. harcerzy 40. Zagłębiowskiej Drużyny Harcerskiej (ząbkowickiej). Obserwacje terenowe wskazują na występowanie w lesie Bienia kurhanów tj. mogił w kształcie kopców z czasów przedchrześcijańskich. Mogiły te nie zostały dotąd zbadane i nie wiadomo kto je usypał.
Las Bienia tworzy obecnie drzewostan mieszany, w którym dominują drzewa iglaste na czele ze sztucznie wprowadzoną sosną. Można w nim znaleźć również brzozy, dęby, buki, graby i modrzewie. Przebudowa drzewostanu zmierza w kierunku lasu bukowo-grabowego. Główny walor przyrodniczy Lasu Bienia stanowi jego runo leśne. Zamieszkuje go 6 roślin objętych ścisłą ochroną, w tym m. in. orlik pospolity i przylaszczka pospolita. Ochrona częściowa obejmuje m. in. kopytnik, kruszynę pospolitą i pierwiosnek wyniosły.
Bibliografia
Andrzej Czylok, Ochrona wartości przyrody – przyroda ożywiona, [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia, t. 1, Środowisko przyrodniczo-geograficzne, Dąbrowa Górnicza 2016, s. 247-270.
Encyklopedia Dąbrowy Górniczej A-Z, t. 1, red. Stefan Pobidel, Dąbrowa Górnicza 1996.
Informacja o zakończeniu eksploatacji złoża w Kopalni Ząbkowice, http://www.dolomit.com.pl/, dostęp: 05.06.2024 r.
Kopalnia nie dostanie zgody na wyrąb lasu Bienia. „Dolomity” przestaną fedrować w Ząbkowicach, „Przegląd Dąbrowski” nr 5 (218), czerwiec 2018.
Korneli Kozłowski, O przemyśle górniczym w dawnej Polsce, „Wszechświat” nr 19, 1887, s. 293-297.
Andrzej Lorenc, Ząbkowice, t. 1, w kluczu sławkowskim i Zagłębiu Dąbrowskim do roku 1918, (ebook).
Tenże, Ząbkowice, t. 2, w Zagłębiu Dąbrowskim lata 1918-2018 (ebook).
Hieronim Łabęcki, Górnictwo w Polsce: opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. T. 1, Warszawa 1841.
Marian Kantor-Mirski, Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy, t. 2, Sosnowiec 1932.
Na tropach 1000 lecia. Od Bieni do Ząbkowic, „Wiadomości Zagłębia” nr 26, 6 lipca 1960.
Przewodnik przyrodniczy po Dąbrowie część II, https://www.dabrowa-gornicza.pl/wp-content/uploads/2018/07/przewodnik-przyrodniczy-po-dabrowie-czesc-ii.pdf, dostęp: 10.05.2024.
Dariusz Rozmus, Stanisław Suchodolski, Joanna Tokaj, Wczesnośredniowieczny „skarb hutnika” z Dąbrowy Górniczej-Łośnia, Dąbrowa Górnicza 2014.
