Basiula (cz. 2.). Kolonia letniskowa

***

Ząbkowice na początku XX w. były uważane za popularną, jeśli nie najpopularniejszą miejscowość wypoczynkową dla mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego. Zmęczeni pracą w fabrykach i miejskim pośpiechem zażywali rekreacji m. in. nad rzeką Trzebyczką i potokiem Struga, a także w lesie Grabica, położonym między Starosiedlem a Łośniem. Według Mariana Marca w sezonie letnim na Trzebyczce tworzono zastawy pogłębiające kąpielisko. Dla plażowiczów nad rzeką przygotowana została piaszczysta plaża. Ze źródła w Grabicy wczasowicze czerpali świeżą wodę. Do miejscowych atrakcji zaliczano również wytwórnię wody gazowanej Antoniego Gładeckiego na Starosiedlu. W lasach okolicy Ząbkowic organizowano majówki dla uczniów i ogniska harcerskie. Miejscowe dzieci bawiły się i łowiły ryby nad stawem przy Basiuli.
Jerzy Świętochowski twierdził, że państwo Bokalscy obok swojej posesji ufundowali ochronkę dla sierot z okolicy. Urządzali także liczne imprezy. W kolonii Basiula odbywały się bale dla uczniów siedmioklasowej Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców w Będzinie. Pod nieobecność Bokalskich o wille dbała rodzina Bochenków, a w szczególności ogrodnik Antoni Bochenek. Kolonia letniskowa w latach 20. XX w. składała się już z 13 domów. Mieszkało w niej 45 osób. Domy letniskowe można było spotkać od terenów dzisiejszego Antoniowa aż po okolice młyna na Bielowiźnie. Na Basiulę ze stacji kolejowej w Ząbkowicach prowadziła obsadzona brzozami leśna droga. Wczasowicze przyjeżdżali do Ząbkowic pociągami z Zawiercia i Częstochowy. Niektórzy rezygnując z pieszej wędrówki decydowali się na podróż do apartamentu wynajętą bryczką.

Majówka dla uczniów Szkoły Handlowej Stowarzyszenia Kupców w Będzinie: „Przemysłowo-Handlowy Kurjer Sosnowiecki” nr 23 z 6 czerwca 1903 r.
Ogłoszenie informujące o wystąpieniu przypadku szkarlatyny. Kolonię Basiula nazwano tu wsią: „Expres Zagłębia” nr 55 z 9 marca 1927 r.

Rodzina Bokalskich jak już wspomniano zarabiała na wynajmie pokoju dla wczasowiczów, jednak być może jeszcze za życia matki Anny ze Strużyńskich pojawił się pomysł sprzedaży willi, czego dowodem miały być ogłoszenia na łamach Kurjera Zachodniego „Iskra”. Bez wątpienia kompleksu majątkowego Bokalskich dotyczyło kolejne ogłoszenie o sprzedaży czterech willi z 1931 r.

Oferta sprzedaży willi: Kurjer Zachodni „Iskra” nr 246 z 26 października 1918 r.
Sprzedaż odremontowanej willi: Kurjer Zachodni „Iskra” nr 150 z 4 czerwca 1929 r.
Oferta sprzedaży willi: Kurjer Zachodni "Iskra" nr 116 z 21 maja 1931 r.
Sprzedaż domu na Basiuli: Kurjer Zachodni „Iskra” nr 161 z 14 czerwca 1936 r.

W latach 20. XX w. jeden z domów na Basiuli służył jako siedziba V Komisariatu Kolejowego policji państwowej, który pilnował stacji kolejowej w Ząbkowicach wraz z magazynami, mostami, przejazdami itd. Według Andrzeja Lorenca, autora monografii Ząbkowic przez pewien czas pracowała tam m. in. Halina Bokalska.

Tableau V Komisariat Kolejowy Policji Państwowej na stacji Ząbkowice. W środku komendant stacji płk Datkiewicz, fot. Bracia Altman, 1921 r. Zbiory Biblioteki Śląskiej.

Bokalscy mieszkali na Basiuli do wybuchu II wojny światowej. Z wynajmu pokoi utrzymywali się zapewne jeszcze w latach 30. Niektóre ogłoszenia zamieszczano na łamach lokalnej prasy anonimowo, natomiast jednoznacznie z panią Bokalską identyfikować można część z nich np. ogłoszenie z 1925 r.

Oferta wynajmu pokoju z kuchnią: Kurjer Zachodni „Iskra” nr 116 z 27 maja 1922 r.
Wynajem mieszkań przez panią Bokalską: Kurjer Zachodni „Iskra” nr 57 z 11 marca 1925 r.
Wynajem pokoju: Kurjer Zachodni „Iskra” nr 118 z 2 maja 1929 r.
Wynajem mieszkania na letnisko: Kurjer Zachodni „Iskra” nr 147 z 1 czerwca 1929 r.
Pocztówka letnisko „Basiula”, ze zbiorów Muzeum Miejskiego „Sztygarka”.

 

Bibliografia

Renata Cius, Basiula ma imię od Basi, „Trybuna Śląska” nr 142 z 20.06.1997 r.

Renata Dulias, Przekształcenia antropogeniczne z rzeźbą terenu, [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia, t. 1, Środowisko przyrodniczo-geograficzne, Dąbrowa Górnicza 2016, s. 141-164.

Encyklopedia Dąbrowy Górniczej A-Z, t. 1, red. Stefan Pobideł, Dąbrowa Górnicza 1996.

Sylwester Fertacz, Ząbkowice, [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia, t. 2, Dzielnice miasta, Dąbrowa Górnicza 2016, s. 239-319.

Jarosław Krajniewski, Basiula: https://mojezaglebie.blogspot.com/search/label/Basiula?m=0, dostęp: 26.10.2023.

Krzysztof Kulik, Wypoczynek i zieleń – Letniska, ośrodki, kempingi – Basiula: http://dawnadabrowa.pl/category/wypoczynek-i-zielen/letniskacempingi/basiula, dostęp: 24.10.2023.

Andrzej Lorenc, Ząbkowice, t. 1, w kluczu sławkowskim i Zagłębiu Dąbrowskim do roku 1918, 2020 [ebook].

Tenże, Ząbkowice, t. 2, w Zagłębiu Dąbrowskim lata 1918-2018, 2020 [ebook].

Marian Marzec, Ząbkowice i okolica. Z pogranicza krakowsko-śląskiego od czasów zamierzchłych do 1991 r., Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1999.

Alojzy Pacha, Wiadomości i opowieści historyczne o Ząbkowicach [maszynopis].

 

Opracował: Mateusz Siembab

Zobacz także

Pomóż nam stworzyć

kronikę wydarzeń bohaterów i miejsc!

Jeśli posiadasz w domowym archiwum zdjęcia, notki prasowe, czy inne materiały, którymi chciałbyś się z nami podzielić, śmiało – napisz do nas! Dołożysz swoją cegiełkę do wspaniałego przedsięwzięcia, które będzie służyć i edukować nas jeszcze przez wiele pokoleń.

Jeśli chcesz podzielić się z nami częścią swojej historii,
prześlij je za pomocą poniższego przycisku

Bądź na bieżąco

Newsletter

Chcesz dostawać od nas informacje o najnowszych wydarzeniach, wystawach i artykułach? Zapisz się!

Dziękujemy za zapisanie się do naszego newslettera

Skip to content