Odkrycie węgla kamiennego i projekt nadania górniczego
Odkrycie złóż węgla kamiennego dokonane przez Ludwika Zienkiewicza na gruncie Piotra Bijaka w majątku Preczów zostało potwierdzone przez Inżyniera Okręgowego Zachodniego Zarządu Górniczego 19 czerwca 1904 r. Rejestr pomiarowy gruntów podlegających nadaniu sporządził markszajder Zachodniego Okręgu Górniczego, inż. Bronisław Jasiński. Planowane nadanie miało obejmować 113 ha (8021 m2) na gruntach wsi Ząbkowice, Ujejsce, Wygiełzów, Ujejsce, Wojkowice Kościelne, majątku Preczów w gminie Łagisza w powiecie będzińskim. Podanie o jego zatwierdzenie przez Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych złożono 17 września 1904 r. Prawa do eksploatacji otrzymała kopalnia „Alma”, która odsprzedała je Towarzystwu Górniczo-Przemysłowego „Saturn”.
Właściciele - syn "król bawełny" i wspólnicy
Wspomniana już spółka „Alma” w 1910 r. założyła w Łagiszy kopalnię węgla kamiennego pn. „Alma”. Po I wojnie światowej uruchomiła kopalnię „Mars”. Ze stacji kolejowej w Ząbkowicach prowadziły bocznice kolejowe „Marsa” i „Almy”. Wojna przyczyniła się do strat spółki prowadzącej niewielkie zakłady wydobywcze. Na początku ostatniego kwartału 1918 r. dług firmy w bankowi kupieckiemu w Łodzi opiewał już na kwotę 100.000 rubli. Jej zarząd postanowił sprzedać część ruchomości, a także nadania górnicze, które były zbyt rozległe, aby małe kopalnie mogły prowadzić równocześnie wydobycie na obszarze 3 sąsiednich gmin.
5 października 1918 r. Bruno Feliks Krusche z Pabianic oraz mieszkańcy Sosnowca, Henryk Jerzy Dietel i Kazimierz Reicher Sosnowski w imieniu Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn” nabyli od Górniczo-Przemysłowej Spółki Kopalni „Alma” prawa do odkryć węgla kamiennego położonych na terenie okupacji niemieckiej. Dotyczyły one nadań górniczych pn. „Maks”, „Janina” i „Mieczysław” wraz z maszynami i narzędziami kopalnianymi i innymi ruchomościami kopalni „Alma”. Wartość sprzedawanego majątku wyceniono na 600.000 marek. Oprócz tego nabywcy dopłacili 200.000 marek. Część gotówki pobrano na rzecz kasy miejskiej. Środki na zakup praw do eksploatacji górniczej wypłacił swoim wspólnikom Karol Scheibler, uważany za jednego z 3 łódzkich „królów bawełny”. Zarząd Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn” starał się o ponowne zatwierdzenie nadania na wydobycie węgla kamiennego „Janina” na początku czerwca 1933 r.
Po więcej informacji na temat Karola Wilhelma Scheiblera warto zajrzeć poniżej:
Scheibler II Karol Wilhelm
Granice nadania "Janina". Rejestry pomiarowe.
Pismo zarządu Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn” do urzędu gminy Wojkowice Kościelne z 13 listopada 1933 r. opisywało obszar nadania górniczego „Janina”. We wsi Ujejsce obejmowało ono drogi, nieużytki i połowę Czarnej Przemszy o ogólnej powierzchni 2 ha 111 m2, we wsi Wygiełzów: wspólne grunta, drogi i pół rzeki o łącznej powierzchni 2094 m2, we wsi Ząbkowice: wspólne grunta oraz pół rzeki Trzebyczki o łącznej powierzchni 1534 m2, w Preczowie: wspólne grunta, drogi i pół Czarnej Przemszy o łącznej powierzchni 3528 m2.
Opis granic
nadania górniczego „Janina” do wydobywania węgla kamiennego na gruntach wsi Ząbkowice, Ujejsce, Wygiełzów i Preczów w powiecie Będzińskim.
Nadanie „Janina” ograniczone siedmioma linjami, przy pomierzeniu których za punkt początkowy przyjęto punkt przy drodze pomiędzy gruntami gruntami wsi Ujejsce
i folwarku Ujejsce.
I-sza linja przechodzi przez grunta folwarku Ujejsce i wsi Ząbkowice, ma długość 516,21 sąż=1101,0 m, kierunek S.O. 21o20’ i tworzy z ostatnią VII-mą linją kąt astrolabiczny w prawo 105o20’.
II-ga linja przechodzi przez grunta wsi Ząbkowice, Preczów i Ujejsce, ma długość 455,12 sąż=970,7 m, kierunek S. W. 68o40’i tworzy z I-szą linją kąt w prawo 90o0’.
III-cia linja przechodzi przez grunta wsi Preczów, ma długość 293,52 sąż=626,0 m, kierunek N. W. 27o40’i tworzy z II-gą linją kąt w prawo 96o20’.
IV-ta linja przechodzi przez grunta wsi Preczów i Warszawsko-Wiedeńskiej drogi żel., ma długość 227,50 sąż=485,2 m, kierunek N. O. 11o40’i tworzy z III-cią linją kąt
w prawo 140o40’.
V-ta linja przechodzi przez grunta wsi Preczów, ma długość 77,5 sąż=164,5 m, kierunek N. W. 55o20’ i tworzy z IV-tą linją kąt w lewo 113o0’.
VI-ta linja przechodzi przez grunta wsi Preczów, ma długość 85,50 sąż=182,3 m, kierunek N. O. 12o40’ i tworzy z V-tą linją kąt w prawo 112o0’.
VII-ma ostatnia linja przechodzi przez grunta wsi Ujejsce, ma długość 372,14 sąż=793,7 m, kierunek N. O. 83o40’ i tworzy z VI-tą linją kąt w prawo 109O0’. Kąty rombiczne odniesione do południka astronomicznego przy odchyleniu igły magnetycznej 8o na zachód. Zestawiono w październiku 1904 r.
(M. P.) p. o. Markszajdra Zachodniego Urzędu Górniczego inż. górn. /-/ Br. Jasiński
Zgodność z oryginałem poświadcza
mierniczy górniczy L. Sawicki inż. górn.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Katowicach, (zesp. 840) Okręgowy Urząd Górniczy
w Dąbrowie Górniczej, sygn. 289. Nadanie „Janina” na węgiel kamienny we wsiach Ząbkowice, Ujejsce, Wygiełzów i Przeczów 1933.
Bolesław Ciepiela, Z historii dawnych zagłębiowskich kopalń węgla (II). Ostatnia kopalnia węgla
w Łagiszy – „Mars”, „Przegląd Górniczy” nr 9, R. 2016, s. 89-94.
Anna Binek-Zajda, Stefania Lazar, Iwona Szaleniec, Kopalnia i osiedle robotnicze „Saturn”. Historia, architektura, ludzie, Towarzystwo Powszechne „Czeladź”, Czeladź 2016.
Andrzej Lorens, Ząbkowice, t. 2, w Zagłębiu Dąbrowskim lata 1918-2018, [ebook].
Kopalnia „Mars”, https://dabrowa.pl/dg_zaklad-kopalnia_mars.htm, dostęp: 09.11.2023.
Włodzimierz Krieger, Budowa geologiczna i zagospodarowanie górnicze – głębokie podłoże i utwory karbonu, Dąbrowa Górnicza. Monografia, t. 1, Środowisko przyrodniczo-geograficzne, Dąbrowa Górnicza 2016, s. 43-75.
Opracował: Mateusz Siembab
