Polskie prawo pracy i sygnatariusze dokumentu
Do czasów obecnych zachowały się tylko nieliczne dokumenty dotyczące pracy robotników Huty Szkła Gospodarczego w Ząbkowicach pochodzące z okresu międzywojennego. Niezmiernie interesującym źródłem, o dużej „mocy informacyjnej” jest z całą pewnością „Regulamin pracy w Towarzystwie Akcyjnem Ząbkowickiej Fabryki Szkła” z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach.
W dorobku prawnym II Rzeczypospolitej znajdowały się niekiedy przepisy pionierskie (jak np. ustawa o urlopach z 1922 r.), niemniej jednak polski system prawny dopiero się kształtował. Lata zaborów pozostawiły jako dziedzictwo prawodawstwo niemieckie, rosyjskie i austriackie. Ogromnym zadaniem ujednolicenia prawa w Polsce zajmowała się do 1939 r. Komisja Kodyfikacyjna.
Pierwszy kodeks pracy w Polsce ukazał się jednak znacznie później – w dekadzie Gierka, natomiast w latach 1918-1939 prawo pracy regulowały poszczególne ustawy, a od 1926 r. również rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy. Spełnieniem sztandarowego postulatu Polskiej Partii Socjalistycznej (sygnalizowanego m.in. podczas Rewolucji 1905 r.) był podpisany 23 listopada 1918 r. przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego dekret o 8-mio godzinnym dniu pracy. Dekret ten zastąpiła ustawa o czasie pracy w przemyśle i handlu z 18 grudnia 1919 r. wprowadzająca 46-godzinny tydzień pracy (przy 6 godzinach pracy w sobotę) oraz gwarancję wynagrodzenia za pracę nadliczbową („nadgodziny”). Zgodnie z uchwałą rządu w lutym 1919 r. podpisano dekret o związkach zawodowych. W tym samym roku wprowadzono obowiązkowe, powszechne ubezpieczenia chorobowe. Rozporządzenia prezydenta z 1924 i ustawa z 1925 r. ustalały (wolne) dni świąteczne. Dekret z 22 marca 1928 r. umożliwiał dochodzenie swoich praw przed sądem pracy. Zaledwie kilka dni wcześniej inny dekret określał zasady bezpieczeństwa pracy.
Regulamin pracy w fabryce szkła wywieszony został po wyborach, w których sanacja zapewniła sobie kontynuację władzy po zamachu majowym. Stworzone zostały wówczas ramy prawne obejmujące kwestie bytowo-socjalne, ale także problematykę bezpieczeństwa i higieny pracy robotników, niezależnie od dobrej woli właściciela fabryki (w tym przypadku przedstawiciela obcego kapitału). Wprost treść regulaminu powołuje się tylko na 2 ustawy: o czasie pracy w przemyśle i handlu (1919 r.) oraz o pracy młodocianych i kobiet z 2 lipca 1924 r. Jej zapisy miały precyzować rozporządzenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej.
Jako jeden z dwóch sygnatariuszy, którzy podpisali regulamin występuje przedstawiciel Państwowej Inspekcji Pracy, inspektor 23 obwodu inż. Stanisław Napierkowski. Podlegający jego kompetencjom Obwód 23 PIP obejmował miasto Dąbrowa Górnicza, gminy Łagisza, Grodziec, Łosień oraz Strzemieszyce, Zagórze i Wojkowice Kościelne. Ówczesna wieś Ząbkowice wchodziła w skład gminy wojkowickiej. Dekret tymczasowy z 3 stycznia 1919 r. o urządzeniu i działalności inspekcji pracy uprawniał inspektorów do nadzoru i interwencji w stosunki między pracodawcą a pracownikami. Na mocy rozporządzenia z 14 lipca 1927 r. o inspekcji pracy inspektorzy uzyskali prawo do wydawania nakazów. Pracodawca, który nie podporządkował się nakazowi podlegał karze grzywny (100 do 2000 zł). Zgodnie z art. 8. rozporządzenia prezydenta organami inspekcji pracy byli inspektorzy obwodowi i okręgowi, specjalni inspektorzy pracy, Główny Inspektor Pracy, podinspektorzy, lekarz inspekcyjni oraz asystenci inspekcyjni.
Ze strony fabryki widnieje podpis „zarządzającego” fabryką J. K. Schreibera. Josef Konrad Schreiber z kolejnego pokolenia „ząbkowickich” Schreiberów występował nie jako właściciel, lecz w roli reprezentanta zarządu spółki. Maszynopisowa kopia sprawozdania firmy za 1928 r. (sporządzona podczas II wojny światowej) określa go mianem zastępcy członka rady nadzorczej (Stellvertretende Mitglieder des Verwaltungsrates) obok Adolfa Gurewicza. Radzie nadzorczej przewodził Josef (Leo) Schreiber, a w jej skład wchodzili także Maks Gurewicz, Wenzel Hajek, Arnold Feigl i Hubert Schreiber. W komisji rewizyjnej zasiadali Eduard Schreiber, Anastasius Erlich, Alfred Schreiber, Otto Schäffler i Franz X. Schöbeck. Inny skład zarządu (z początku lat 20.) przedstawia autor monografii Ząbkowic, Andrzej Lorenc.
Nie bez przyczyny wymieniono tu Huberta Schreibera, który zdaniem mieszkańca Ząbkowic Mariana Marca (syna Andrzeja majstra w hucie szkła) został pierwszym zarządcą ząbkowickiej fabryki szkła założonej w 1884 r. przez Josefa Schreibera młodszego (zm. 1902 r.). Według tej relacji Josef Konrad Schreiber miał być nie tylko kolejnym zarządcą huty, lecz także synem Huberta, bratanka Josefa. W 1940 r. Josef Konrad wrócił do Ząbkowic z zadaniem ponownego uruchomienia fabryki.
Ludność polska traktowana była przez zarządców fabryki jako źródło taniej siły roboczej. Wykwalifikowanych hutników Schreiberowie sprowadzali ze swoich rodzinnych Sudetów. Majstrami zostawali przeważnie niemieccy i czescy fachowcy. Zdaniem M. Marca Czesi i Niemcy nie integrowali się z Polakami. Wyjątek stanowić mieli życzliwi mieszkańcom Zagłębia Dąbrowskiego majstrzy Szrenk i Hajek.
Treść regulaminu Ząbkowickiej Fabryki Szkła (Gospodarczego)
Regulamin pracy w Towarzystwie Akcyjnem Ząbkowickiej Fabryki Szkła w Ząbkowicach. Każdy (a) robotnik (ca) obowiązany (a) jest znać regulamin pracy.
Przyjmowanie i zwalnianie pracowników.
§ 1.
Przyjmuje i zwalnia robotników fabrycznych zarządzający fabryką.
§ 2.
Każdy (a) robotnik (ca) przy wstąpieniu do fabryki obowiązany (a) jest przedstawić dowód legitymacyjny.
§ 3.
W ciągu pierwszych 7 dni po przyjęciu do pracy robotnik (ca) uważany (a) jest za pracującego (ą) na próbę i może być zwolniony (a) w ciągu tego okresu bez uprzedniego 2-u tygodniowego wymówienia, jakoteż sam (a) może opuścić fabrykę bez takiego wymówienia.
§ 4.
Każdy (a) przyjęty (a) do pracy robotnik (ca) otrzymuje bezpłatnie nie później, niż w 7 dni po przyjęciu do fabryki książeczkę obrachunkową.
Jeżeli robotnik (ca) zgubi lub uszkodzi książeczkę obrachunkową, otrzymuje po uprzednim zawiadomieniu biura fabryki, co winien uczynić niezwłocznie, drugi egzemplarz, rzeczywisty koszt którego potrąca mu (jej) się przy najbliższej wypłacie.
W razie zapełnienia książeczki, robotnik (ca) otrzymuje nową bezpłatnie.
§ 5.
Robotnicy przyjmowani są do pracy: a) na czas nieokreślony, b) na czas określony z oznaczeniem terminu umowy najmu, c) do wykonania z góry określonej roboty z oznaczeniem zapłaty za tą robotę.
§ 6.
Wymówienie pracy zasadniczo uskutecznia się przez wpisanie do książeczki obrachunkowej z oznaczeniem daty wymówienia i zaprzestania pracy, przyczem wymówienie to stwierdza się podpisem zarządzającego, oraz robotnika (cy) lub świadka. W razie nieprzedstawienia przez robotnika (cę) książeczki obrachunkowej
w momencie wymówienia, to ostatnie może nastąpić ustnie przy świadku, lub piśmiennie. Okres wypowiedzenia kończy się w przyjęty dzień wypłaty, to jest co czwartek każdego tygodnia.
Czas pracy i przerwy w pracy
§ 7.
Rozkład godzin pracy jest następujący:
Praca rozpoczyna się normalnie:
a) od 1 kwietnia do 30 września od godz. 6 do 1515 od 1 października do 31 marca od godz. 7 do godz. 1615. Przerwa śniadaniowa: w miesiącach letnich od godz. 8 do godz. 815 w miesiącach zimowych od godz. 13 do godz. 14 w zimie. W soboty przerwa w pracy: od godz. 8 do godz. 8,15 w lecie, od godz. 9 do godz. 9,15 w zimie.
b) robotnicy obowiązani są zaczynać i kończyć robotę podług sygnałów dawanych przez fabryczną gwizdkę.
c) Palacze (szelirze przy generatorach) zajmują się robotą bez przerwy po 8 godzin na dobę, rozpoczynając od godz. 6 z rana do godz. 14, od godz. 14 do godz. 22 i od godz. 22 do godz. 6, przyczem poszczególne partje zmieniają periodycznie szychty dzienne i nocne. W sobotę czas pracy trwa 6 godz. zmieniając szychtę o godz. 6, 12, 18 i 24. Podczas pracy pracownik ma możność przyjąć posiłek.d) W razie przedstawienia powodów zasługujących na uwzględnienie, robotnicy za pozwoleniem zarządzającego fabryką mogą być zwalniani na czas pewien od robót, przyczem otrzymują bilety uwolnienia, z dokładnem oznaczeniem czasu, na który robotnik uwalnia się od roboty.
§ 8.
Praca w godzinach nadliczbowych może się odbywać za uprzedniem zezwoleniem Ministerstwa Pracy i Op. Społ. (w nagłych zaś wypadkach, przewidzianych art. 6 p. a ustawy z d. 18/XII 1919 r. jest wymagane powiadomienie inspektora pracy). Zezwolenie M. P. i O. S. wywiesza się w fabryce na widocznem miejscu.
§ 9.
Kontrola przybycia do fabryki i wyjścia robotników z fabryki odbywa się następującym sposobem: przez organy kontrolujące oraz pomocnicze przyrządy, za pomocą zegarów kontrolujących.
§ 10.
Fabryka jest nieczynna w niedzielę, oraz następujące dni świąteczne:
1) Nowy Rok (1 stycznia), 2) Trzech Króli (6 stycznia), 3) Oczyszczenie N. M. P. (2 lutego), 4) 2-gi dzień Wielkanocy, 5) dzień 3-go Maja, 6) Wniebowstąpienie Pańskie, 7) 2-gi dzień Zielonych Świąt, 8) Boże Ciało,
9) Św. Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca), 10) Wniebowstąpienie N. M. P. (15 sierpnia), 11) Wszystkich Świętych (1 listopada), 12) Niepokalane Poczęcie N. M. P. (8 grudnia), 13, 14) 1-szy i 2-gi dzień Bożego Narodzenia.
Obowiązki zatrudnionych robotników.
§ 11.
Z chwilą rozpoczęcia ruchu fabryki wszyscy robotnicy winni znajdować się przy swoich warsztatach i maszynach i niezwłocznie rozpocząć wyznaczoną im pracę.
Mycie, ubieranie się i przygotowywanie do wyjścia może mieć miejsce tylko poza obowiązującym czasem pracy, po sygnale, oznajmującym koniec roboty.
Czyszczenie maszyn i aparatów, odbywa się według wskazówek
i w czasie określonym każdorazowo przez właściwych przełożonych
w granicach obowiązującego czasu pracy.
§ 12.
Każdy (a) robotnik (ca) obowiązany jest do przestrzegania porządku
w fabryce.
Za przekroczenie porządku jest uważane:
1) Nieprzybycie do pracy, spóźnienie się do pracy, lub samowolne jej opuszczenie w ciągu dnia roboczego, bez uzasadnionej przyczyny (kara za przekroczenie zł. 0.15 – 2 .00).
2) nieostrożne obchodzenie się z ogniem
(kara za przekroczenie zł. 0.50 – 3.).
3) palenie tytoniu w miejscach, w których jest to zabronione w drodze wywieszenia odpowiednich ogłoszeń
(kara za przekroczenie zł. 0.50 – 1.50).
4) niezachowanie się w salach fabrycznych, jak również, w innych pomieszczeniach i ubikacjach fabrycznych
(jadalnia, szatnia, umywalnia, ustępy i t. p.).
5) zakłócanie spokoju przy pracy przez hałasy, krzyki, wymyślania, kłótnie lub bójki (kara za przekroczenie zł. 0.25 – 2.00).
6) niewykonanie zleceń i wskazówek przełożonego (zarządzającego, majstra), w sprawach dotyczących wykonywania roboty, obowiązków służbowych i zachowania się w fabryce.
7) znajdowanie się w pracy w stanie nietrzeźwym, oraz przynoszenie do zakładu i picie napojów alkoholowych
(kara za przekroczenie zł 0.50 – 2.00).
8) urządzanie niedozwolonych gier pieniężnych,
9) opuszczanie bez potrzeby miejsca swego zajęcia i przechodzenie do innych oddziałów, jeżeli rodzaj zajęcia tego nie wymaga,
10) wykonywanie robót prywatnych, lub na swój użytek,
11) przekroczenie przepisów bezpieczeństwa.
§ 13.
Wyjście z fabryki w godzinach roboczych może być uskutecznione tylko za uprzedniem zezwoleniem osoby, przez zarząd fabryki upoważnionej.
§ 14.
Każdy (a) robotnik (ca) obowiązany (a) jest wykonywać swoją robotę sumiennie i dokładnie i nie ma prawa wykonywać robót, które mu nie zostały wyznaczone.
§ 15.
Każdy (a) robotnik (ca) winien (na) szanować mienie fabryczne. Zabrania się psucia materiałów, maszyn i narzędzi, pociągającego niezależnie od kary regulaminowej odpowiedzialność cywilną robotnika (cy) w drodze sądowej (kara regulaminowa od zł. 0.50 – 2.50).
§ 16.
Każdy (a) robotnik (ca) przy rozpoczęciu pracy otrzymuje spis powierzonych mu (jej) narzędzi i części pomocniczych maszyny.
Zużyte narzędzia należy oddawać do zamiany na nowe i pilnować, aby komplet był zawsze zgodny z otrzymanym spisem narzędzi.
Opuszczając fabrykę robotnik (ca) winien (na) zwrócić całkowity powierzony mu (jej) inwentarz.
Obliczenie i wypłata zarobków.
§ 17.
Obliczenie zarobków dokonywa się za okres dwutygodniowy od poniedziałku do czwartku każdego miesiąca włącznie po upływie pełnej dwutygodniowej pracy w każdym z oddziałów fabryki.
Wypłata zarobków odbywa się w dniu zakończenia obliczeń zarobków,
co czwartek patrz § 17. w biurze fabrycznym.
O ile dzień wypłaty wypadnie w święto, wypłata dokonywana będzie
w poprzedzający dzień powszedni. W razie zauważenia nieprawidłowości
w książeczce obrachunkowej, robotnik obowiązany jest zameldować
o tem zarządzającemu fabryką.
§ 18.
Za pracę w godzinach nadliczbowych dopłaca się robotnikom (com) nadwyżki w wysokości 50 % płacy godzinowej za pierwsze 2 godziny nadliczbowe i w wysokości 100 % płacy godzinowej za następne godziny pracy.
Wyjątek stanowią kategorie robotników 1) otrzymujących miesięczną płacę
u których ewentualne godziny nadliczbowe uwzględnione są w płacach miesięcznych, stosownie do ustawy z dnia 18 grudnia 1919 r. Do kategorii tej należą: maszyniści, elektromonterzy, dozorcy i 2) szmelcerzy otrzymują zapłatę za przetopione donice.
§ 19.
Wynagrodzenie za pracę określa się przy zatrudnieniu robotnika (cy) do fabryki. Po przepracowaniu okresu próbnego płaca robotnika (cy) ustala się ostatecznie i wpisuje do książeczki obrachunkowej.
§ 20.
Każdy (a) robotnik (ca) najdalej w piątek każdego miesiąca tygodnia obowiązany (a) jest złożyć w biurze fabrycznem książeczkę obrachunkową dla zapisania zarobków. Książeczka obrachunkowa zwrócona zostaje robotnikowi (cy) w dniu wypłaty.
§ 21.
Bez przedstawienia książeczki obrachunkowej zarobki nie będą wypłacane.
§ 22.
W razie zwolnienia robotnika (cy) należność za pracę zostaje mu (jej) wypłacona w dniu zwolnienia.
§ 23.
Z wynagrodzenia pracownika wolno pobierać następujące należności:
1) za dostarczone robotnikowi przez pracodawcę mieszkanie, opał, światło;
2) bieżące zaległe daniny i opłaty publiczne, w granicach ustawowego upoważnienia pracodawcy do ich potrącania;
3) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych i egzekucyjnych;
4) zaliczki pieniężne udzielone robotnikowi przez pracodawcę na poczet wynagrodzenia;
5) kary pieniężne przewidziane regulaminem pracy.
Potrąceń wymienionych w ustępie poprzednim wolno dokonywać przy każdorazowej wypłacie, w szczególności potrąceń wymienionych w punktach 1) i 2) całkowicie i przed potrąceniami wymienionymi w punkcie 3). Kara pieniężna za poszczególne przekroczenie nie może przewyższać czwartej części dziennego zarobku robotnika. Kary pieniężne w sumie ogólnej nie powinny przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia, faktycznie przypadającego robotnikowi na umówiony termin wypłaty.
Potrąceń wymienionych w punkcie 4) wolno dokonywać z tem ograniczeniem, że potrącenia wymienione w punktach 1), 2), 3) i 4) nie mogą łącznie przewyższać połowy wynagrodzenia przypadającego do wypłaty.
Potrącenia kar pieniężnych, wymienionych w punkcie 5) wolno dokonywać przy wypłacie po potrąceniach wymienionych w punktach 1), 2), 3), 4) z ograniczeniem, przewidzianem w ustępie 7 niniejszego §.
PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA
§ 24.
Czyszczenie i naprawianie maszyn w ruchu jest wzbronione.
§ 25.
Nakładanie, zrzucanie, przesuwanie, zszywanie i przeszywanie pasów, oraz smarowanie pędni może być wykonywane tylko przez wyznaczonych do tego robotników, którzy winni posiadać odzież, szczelnie przylegającą do ciała, rąk i nóg; zakładanie pasów na koła głównych pędni podczas ruchu jest surowo wzbronione, na koła pędni pośrednich może być dokonywane tylko za pomocą drągów, haków i t. p. przyrządów.
§ 26.
Obsługiwanie maszyn i urządzeń fabrycznych, dokonywanie przy nich jakichkolwiek robót, oraz dozór i sprawowanie czynności przy instalacji elektrycznej jest dozwolone tylko pracownikom, specjalnie do tego wyznaczonym.
§ 27.
Przy wszelkich robotach związanych z wydzielaniem kurzu, kwasów, gazów i t. p., a także przy robotach mechanicznych, przy których specjalnie jest narażony wzrok lub płuca, obowiązkowe jest użycie okularów i masek ochronnych, wydawanych robotnikom bezpłatnie za pokwitowaniem.
§ 28.
Zdejmowanie urządzeń ochronnych, jak osłon pasowych, ogrodzeń, futerałów na kołach zębatych, ochraniaczy przy obrabiarkach i t. p. jest wzbronione.
§ 29.
Zabrania się robotnikom (com) przechodzić lub stawać pod ciężarami, podczas gdy one są podnoszone lub opuszczane, jak również zawieszać się na przedmiotach, podnoszonych windą, zjeżdżać lub wyjeżdżać na windach ciężarowych, naprawiać, czyścić i malować dachy, oraz chodzić po nich, nie będąc przymocowanym liną do szczytu.
§ 30.
Zdejmowanie, nakładanie, jak również przechowywanie odzieży
w bezpośrednim sąsiedztwie z mechanizmami, będącemi w ruchu,
jest wzbronione. Odzież winna być przechowywana tylko
w wyznaczonych na ten cel przez zarząd fabryki szatniach lub szafach. Kobietom zabrania się rozpuszczać włosy przy pracy.
§ 31.
Jeżeli robotnik (ca) zauważy przy maszynie, lub w pomieszczeniu, gdzie pracuje, jakiekolwiek uszkodzenie lub nieprawidłowość, to obowiązany (a) jest natychmiast zawiadomić o tem przełożonego oddziału.
§ 32.
Robotników, zatrudnionych przy kotłach parowych i urządzeniach elektrycznych obowiązują, prócz ogólnych przepisów bezpieczeństwa, specjalne instrukcje, względnie przepisy, dotyczące tych urządzeń.
PRZEPISY OGÓLNE
§ 33.
Każdy robotnik (ca) obowiązany (a) jest na żądanie zarządzającego poddać się oględzinom lekarza fabrycznego lub na koszt przedsiębiorstwa innego lekarza, wskazanego przez zarząd fabryki,
celem zbadania stanu zdrowia i zdolności do pracy.
§ 34.
Robotnicy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom:
a) na wypadek choroby w Kasie Chorychb) od nieszczęśliwych wypadków w Zakładzie ubezpieczenia od wypadków,
c) na wypadek bezrobocia.
Składki przepisowe, należne od robotników z tytułu ubezpieczeń, wymienionych pod a i c, potrącane są z każdorazowej wypłaty, a sumy potrąceń zapisywane są do książeczek obrachunkowych.
Uwaga: robotnicy, którzy nie ukończyli lat 18, ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia nie podlegają i składek na ten cel nie opłacają.
§ 35.
W razie choroby robotnika (cy), przedłużającej się więcej, niż 1 dzień, robotnik (ca), pozostający (a) w domu, obowiązany (a) jest zawiadomić o swojej chorobie zarząd fabryki nie później, niż na drugi dzień, niezwłocznie zaś w razie zachorowania w fabryce przy pracy. W obydwu wypadkach robotnik (ca) otrzymuje kartkę do Kasy Chorych.
§ 36.
O każdym nieszczęśliwym wypadku, któremu uległ (a) robotnik (ca) przy pracy, należy niezwłocznie zawiadomić majstra, lub zarządzającego fabryką w celu spisania protokułu.
§ 37.
Każdy (a) robotnik (ca) po przepracowaniu roku ma prawo do korzystania z urlopu płatnego na zasadzie uzgodnionej listy kolejności urlopów, sporządzonej na początku każdego roku kalendarzowego.
§ 38.
W razie jakichkolwiek skarg, lub reklamacyj, robotnik (ca) powinien (na) przedwszystkiem zwrócić się z nimi do majstra tego oddziału, w którym pracuje, gdyby zaś decyzja majstra nie zadawalniała go (jej), może przedstawić swoje pretensje zarządzającemu fabryką.
Żądania natury ogólnej, dotyczące ogółu robotników, mogą być zgłaszane zarządzającemu wyłącznie przez delegatów.
Delegaci mogą się porozumiewać z ogółem robotników wyłącznie poza godzinami pracy.
§ 39.
Wynoszenie z fabryki jakichkolwiek przedmiotów, stanowiących własność przedsiębiorstwa, nawet nie mających żadnej wartości, jest bezwarunkowo wzbronione.
§ 40.
Wykroczenia przeciwko przepisom niniejszego regulaminu będą karane na podstawie § 12 i § 15 niniejszego regulaminu.
§ 41.
Kary pieniężne, nakładane na robotników (ce) zapisuje się do książeczki obrachunkowej danego (j) robotnika (cy) i strąca się przy najbliższej wypłacie zarobków zgodnie z § 23 regulaminu.
Wpływy z kar zapisuje się do księgi sznurowej funduszu karnego. Ściągnięte kary pieniężne przypadają na cele Kulturalno-Oświatowe.
§ 42.
Każdy (a) robotnik (ca) w razie zwolnienia lub opuszczenia pracy otrzymuje świadectwo z wymienieniem jak długo i przy jakiej pracy był (a) zatrudniony (a), otrzymuje również wszelkie dokumenty złożone
u pracodawcy.
PRACA KOBIET
§ 43.
Kobiety nie mogą być zatrudnione w godzinach nocnych:
a) przy pracy zakładu na jedną zmianę, od 8-ej godz. wieczór do 6-ej godz. rano,
b) w razie pracy na dwie zmiany (lub więcej) od 10-ej godz. wieczór do 5-ej godz. rano.
§ 44.
Kobiety nie mogą być zatrudnione przy obsłudze: transmisyj w ruchu, dźwigów, kotłów parowych, kotłów parowych, silników (ponad 1 MK),
pił tarczowych i taśmowych, oraz maszyn o ręcznym posuwie materjału,
a także przy dźwiganiu i przenoszeniu ciężarów, przekraczających 30 kg, jak również przy innych robotach, wymienionych w rozporządzeniach obowiązujących, wydanych przez Min. Pracy i Op. Społ. na zasadzie ustawy o pracy młodocianych i kobiet z dn. 2 VII 1924 r.
PRACA MŁODOCIANYCH
§ 45.
Dzieci przed ukończeniem lat 15 nie są przyjmowane do pracy.
Młodociani, którzy nie ukończyli lat 18, obowiązani są przy wstąpieniu do fabryki przedstawić:
a) świadectwo ukończenia lat 15.
b) zezwolenie na piśmie przedstawiciela władzy rodzicielskiej lub opiekuńczej
c) dowód z wykonania obowiązku szkolnego
d) świadectwo lekarza, konstatujące stan zdrowia młodocianego.
§ 46.
Młodociani nie mogą być zatrudniani w godzinach nocnych:a) przy pracy zakładu na jedną zmianę, od 8-ej godz. wieczór do 6-ej godz. rano,
b) w razie pracy na dwie zmiany (lub więcej) od 10-ej godz. wieczór do 5-ej godz. rano.
§ 47.
Młodocianym nie wolno pracować w godzinach nadliczbowych.
§ 48.
Młodociani obojga płci obowiązani są do uczęszczania na naukę dokształcającą (lub dla analfabetów). Każdy (a) młodociany (a) robotnik (ca) obowiązany (a) jest składać w biurze fabryki odnośne zaświadczenia szkolne o regularnem uczęszczaniu na naukę.
W razie nieprzyjęcia do szkoły dla braku miejsca należy przedstawić odpowiednie zaświadczenie.
§ 49.
Młodociani do lat 18 nie mogą być zatrudniani przy obsłudze: transmisyj, kotłów parowych, urządzeń elektrycznych i przewodów elektrycznych ponad 240 wolt prądu stałego lub zmiennego, pił tarczowych
i taśmowych oraz maszyn o ręcznym posuwie materjału, jak również przy obsłudze – z wyjątkiem smarowania dźwigów i silników, przy dźwiganiu
i przenoszeniu ciężarów, przekraczających 30 kg dla chłopców i 20 kg dla dziewcząt, a także przy innych pracach, wymienionych
w rozporządzeniach obowiązujących, wydanych przez Min. Pracy i Op. Społ. na zasadzie ustawy o pracy młodocianych i kobiet z d. 2 VII 1924 r.
Wywieszony dn. 1 sierpnia 1928 r.
Zatwierdzam
Dąbrowa Górnicza, dnia 27 VIII 1928 r.
INSPEKTOR PRACY 23 OBWODU
S. Napierkowski m. p.
Podpis zarządzającego fabryką
AKCYJNE TOWARZYSTWO ZĄBKOWICKIEJ FABRYKI SZKŁA.
J. K. Schreiber m. p.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Katowicach, Towarzystwo Akcyjne Ząbkowickiej Fabryki Szkła w Ząbkowicach (zesp. 870), sygn. 97. Personel [Regulamin pracy, 1928 r.].
Archiwum Państwowe w Katowicach, Niemiecka Rewizyjno – Powiernicza Spółka Akcyjna Delegatura w Katowicach (zesp. 379), sygn. 1308. Aktiengesellschaft der Zombkowitzer Glasfabrik, Zombkowitz. Kredit aus der Reichswirtschaftshilfe: RM 150.000, 1939-1942 r.
Dekret tymczasowy o urządzeniu i działalności inspekcji pracy, 03.01.1919 r.
Sylwester Fertacz, Ząbkowice, [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia, t. 2, Dzielnice miasta, Dąbrowa Górnicza 2016, s. 239-319.
Tomasz Kozłowski, Inspekcja pracy w Polsce w latach 1919-1939. Organizacja i działalność, Państwowa Inspekcja Pracy, Warszawa 2019.
Andrzej Lorenc, Ząbkowice, t. 1, w kluczu sławkowskim i Zagłębiu Dąbrowskim do roku 1918, Dąbrowa Górnicza 2020.
Tenże, Ząbkowice, t. 2, w Zagłębiu Dąbrowskim lata 1918-2018, Dąbrowa Górnicza 2020.
Marian Marzec, Ząbkowice i okolica. Z pogranicza krakowsko-śląskiego od czasów zamierzchłych do 1991 r., Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1999.
Rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 15 listopada 1924 r. o dniach świątecznych.
Ustawa z dnia 18 marca 1925 r. w przedmiocie zmiany rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 15 listopada 1924 r. o dniach świątecznych.
Rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 lipca 1927 r. o inspekcji pracy.
Krzysztof Zabiegliński, Zbigniew Łabaziewicz, Polskie prawo pracy w okresie międzywojennym : (wybrane zagadnienia), „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych [Akademia Marynarki Wojennej]” nr 1, 2009, s. 239-250.
Opracował: Mateusz Siembab
