W okresie Powstania Styczniowego żołnierze oddziału komendanta placu w Dąbrowie, Teodora Cieszkowskiego regularnie odwiedzali stację kolejową w Ząbkowicach. Do głównych zadań tego dowódcy w Zagłębiu Dąbrowskim należał nadzór nad koleją oraz przejmowanie korespondencji administracji rządowej. W dniu św. Walentego 1863 r. pułkownik T. Cieszkowski, bohater stoczonej tydzień wcześniej bitwy o Sosnowiec, napisał zachowany do dnia dzisiejszego list adresowany do zawiadowcy stacji kolejowej w Ząbkowicach. Obecnie dokument ten przechowywany jest w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie (AGAD, Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego, sygn. 170). Ze względu na jego treść a także postać T. Cieszkowskiego warto przytoczyć go w całości:
No 69 w Dąbrowie dnia 14 lutego 1863 r.
Komendant Placu
do
obywatela Paradowskiego
zawiadowcy stacji Ząbkowice
Jednocześnie deleguje podporucznika obywatela Nowak, a obok informacji jaką tu daję, porozumie się zawiadowca z podporucznikiem osobiście i zastosuje się mniej więcej do mego zarządzenia, stosując się do miejscowości.
1o W drugiej budce ku Dobrowie od Ząbkowic idącej, obsadzić straż 3 ludzi, którzy bezustannie z kluczami do odkręcania śrub ciągle tamże stawać, a w razie danym jakiego alarmu, natychmiast po śpiesznym przedwczesnym ich zawiadomieniu szyny z porządku liniowego wyrzucić, po przejściu zaś dziennych stałych pociągów, na każdą noc jeżeli to możebne dopełniać, na dzień w zwykły porządek, rozumie się do tego z delegowanym oficerem. Tak ważny rozkaz gdyby wykonany nie był, prawo wojenne surowo karać by obywatela musiało.
Półkownik T. Cieszkowski
Uważny czytelnik dostrzeże wpływ rany odniesionej w bitwie na dukt czyli wygląd podpisu autora listu
(uwagę tą zawdzięczam p. Mariuszowi Stefaniakowi, za którą niniejszym dziękuję).
Bibliografia:
Dariusz Nawrot, Dąbrowiacy podczas zrywów narodowych, [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia, t. 3, Dzieje miasta, cz. 1, Dąbrowa Górnicza 2016, s. 117-162.
Sylwester Fertacz, Ząbkowice, [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia, t. 2, Dzielnice miasta, Dąbrowa Górnicza 2016, s. 239-319.
Andrzej Lorenc, Ząbkowice, t. 1, w kluczu sławkowskim i Zagłębiu Dąbrowskim do roku 1918, Dąbrowa Górnicza 2019.
Opracował: Mateusz Siembab
